Η ενδοκρινολόγος-διατροφολόγος Οξάνα Χμελνίτσκαγια μιλάει για τις αιτίες της τριχόπτωσης
Share
Τι είναι η μελατονίνη και γιατί είναι απαραίτητη;
Λεπτομερής ανάλυση της μελατονίνης: Τι είναι η μελατονίνη; Γιατί είναι απαραίτητη; Και γιατί η μελατονίνη δεν λειτουργεί σε όλους; Μιλάει η ενδοκρινολόγος Οξάνα Χμελνίτσκαγια.
Ο άνθρωπος είναι παιδί της φύσης και εξαρτάται από την εναλλαγή ημέρας και νύχτας, τις εποχές του χρόνου και την ηλιακή δραστηριότητα. Όχι τυχαία λέγεται ότι ο ύπνος είναι το καλύτερο φάρμακο και η γυμναστική για τους τεμπέληδες. Κατά τη διάρκεια του ύπνου το άτομο ανακάμπτει και ξεκουράζεται, εν μέρει χάρη στη συντονισμένη λειτουργία ορισμένων ορμονών. Ας μιλήσουμε για τη μελατονίνη. Πρόκειται για την ορμόνη που είναι υπεύθυνη για τη ρύθμιση των κιρκάδιων ρυθμών του οργανισμού.
Η μελατονίνη συντίθεται κατά 80% στον κωνάριο (επίφυση) από το αμινοξύ τρυπτοφάνη, το οποίο περιέχεται κυρίως σε ζωικά προϊόντα, προϊόντα σόγιας και ξηρούς καρπούς. Η τρυπτοφάνη πρώτα μετατρέπεται στην ορμόνη της χαράς — σεροτονίνη, για την οποία απαιτείται ηλιακό φως. Για να κοιμόμαστε καλά τη νύχτα, πρέπει να περνάμε αρκετό χρόνο την ημέρα σε εξωτερικούς χώρους. Ο καιρός με σύννεφα, ομίχλη και βροχή όχι μόνο μειώνει τη σύνθεση της σεροτονίνης, αλλά επηρεάζει και τα επίπεδα της μελατονίνης.
Εκτός από την επίφυση, η μελατονίνη συντίθεται και στο γαστρεντερικό σύστημα (οποιαδήποτε δυσβίωση, Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου, Σύνδρομο Υπερανάπτυξης Βακτηρίων στο Λεπτό Έντερο μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την παραγωγή της), στο παράρτημα του εντέρου (συνεπώς, δεν είναι άχρηστο όργανο), στον αμφιβληστροειδή του ματιού (γι' αυτό δεν συνιστάται η λήψη μελατονίνης το πρωί), στους πνεύμονες, στον θύμο αδένα, στα νεφρά και στον πλακούντα.
Για τη σύνθεση της μελατονίνης από τη σεροτονίνη απαιτείται σκοτάδι και επαρκής ποσότητα βιταμίνης B6 και βιταμίνης C. Η παραγωγή της ξεκινά με τη δύση του ήλιου και κορυφώνεται μεταξύ 23:00 και 03:00. Για αυτό συνιστάται να κοιμόμαστε πριν τα μεσάνυχτα και να ξυπνάμε την επόμενη ημέρα. Η διάρκεια του ύπνου που θεωρείται φυσιολογική είναι πολλαπλάσια των 1,5 ωρών, από 6 έως 9 ώρες.
Σήμερα είναι διαδεδομένη η "ηλεκτρονική αϋπνία", όταν χρησιμοποιούμε τεχνητό φωτισμό και μπλε φως από οθόνες τη νύχτα, μπλοκάροντας έτσι τη σύνθεση της μελατονίνης. Συνιστάται να απενεργοποιούμε τις ηλεκτρονικές συσκευές τουλάχιστον δύο ώρες πριν τον ύπνο και να χρησιμοποιούμε γυαλιά μπλοκαρίσματος μπλε φωτός ή να ρυθμίζουμε τις οθόνες σε νυχτερινή λειτουργία.
Η παραγωγή της μελατονίνης είναι σταθερή μέχρι περίπου τα 35-40 έτη και στη συνέχεια μειώνεται σταδιακά. Η σκόπιμη παράβλεψη των κανόνων υγιεινής του ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε βλάβες του DNA και πρόωρη γήρανση. Μετά τα 70, τα επίπεδα μελατονίνης τη νύχτα δεν διαφέρουν από αυτά της ημέρας, γεγονός που εξηγεί τις αϋπνίες των ηλικιωμένων. Προτείνεται η χρήση μελατονίνης στην ηλικία των 40-45+ ετών ως θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης και ως αντιγηραντικό συμπλήρωμα για την παράταση της νεότητας. Η μελατονίνη δεν ρυθμίζει μόνο τον ύπνο. Είναι ισχυρό αντιοξειδωτικό, προστατεύει από το οξειδωτικό στρες και έχει αντικαρκινική και ανοσορυθμιστική δράση.
Έχει ογκοπροστατευτικές και γηροπροστατευτικές ιδιότητες, καθώς και ανοσοτροποποιητικές δράσεις. Αν και δεν υπάρχουν ακόμη αρκετά δεδομένα για τη χρήση της σε αυτοάνοσα νοσήματα, αρκετοί ερευνητές θεωρούν ότι η έλλειψη μελατονίνης επιδεινώνει τα ΑΙΖ και τη συνιστούν για παθήσεις όπως η θυρεοειδίτιδα Hashimoto, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ινομυαλγία, η ψωρίαση κ.λπ. Η έλλειψη μελατονίνης έχει συσχετιστεί με την κατάθλιψη, το μεταβολικό σύνδρομο, την παχυσαρκία, τον διαβήτη, την αθηροσκλήρωση, την υπέρταση, τις γαστρεντερικές παθήσεις και το βρογχικό άσθμα. Η μελατονίνη προλαμβάνει καταστάσεις που σχετίζονται με την κυριαρχία των οιστρογόνων (καρκίνος του μαστού, ινομυώματα, καρκίνος του προστάτη). Δυστυχώς, όσοι εργάζονται συστηματικά σε νυχτερινές βάρδιες έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης αυτών των παθήσεων. Η μελατονίνη λειτουργεί αντίθετα από την κορτιζόλη, καθώς είναι ένας αντιστρεσογόνος ορμόνη που μειώνει τα επίπεδα κορτιζόλης τη νύχτα — κάτι ιδιαίτερα σημαντικό στον σύγχρονο κόσμο του άγχους και των πολλαπλών καθηκόντων. Όταν δεν κοιμόμαστε ή εργαζόμαστε τη νύχτα, τα επίπεδα κορτιζόλης παραμένουν αυξημένα, οδηγώντας σε αντίσταση στην ινσουλίνη, αυξημένο κίνδυνο κοιλιακής παχυσαρκίας, διαταραχές του μεταβολισμού των υδατανθράκων και δυσλιπιδαιμία. Η μελατονίνη συμπεριλήφθηκε στις κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπεία της COVID-19, καθώς βοήθησε στη μείωση του κυτταροκινικού καταιγισμού, του κινδύνου σηψαιμίας, των θανατηφόρων επιπλοκών, του υπερβολικού φλεγμονώδους φορτίου και επιτάχυνε την ανάρρωση. Ένα επιπλέον όφελος του ποιοτικού νυχτερινού ύπνου είναι η παραγωγή της αυξητικής ορμόνης, η οποία ενισχύει την καύση λίπους, διατηρεί τη μυϊκή μάζα και έχει αντιφλεγμονώδη δράση. Τη νύχτα ρυθμίζεται επίσης η σύνθεση της λεπτίνης — της ορμόνης του κορεσμού. Τη νύχτα παράγονται επίσης ενδορφίνες, προστατεύοντας από την κατάθλιψη. Η υγιεινή του ύπνου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο. Συγκεκριμένα, η διατήρηση ενός σταθερού προγράμματος ύπνου, η αποφυγή ηλεκτρονικών συσκευών πριν τον ύπνο και η δημιουργία ενός σκοτεινού, ήσυχου και δροσερού περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας. Για την επαρκή σύνθεση και απορρόφηση της μελατονίνης, πρέπει να αντιμετωπιστούν τυχόν ελλείψεις σε πρωτεΐνες, βιταμίνη D, μαγνήσιο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β. Η μελατονίνη ενδείκνυται για διαταραχές του βιολογικού ρολογιού, συχνές πτήσεις με αλλαγή ωραρίων (jet lag), νυχτερινή εργασία, COVID-19 και έντονες καταστάσεις στρες. Συνιστάται να ξεκινάμε με τη χαμηλότερη δόση (0,3-0,5 mg) και η δόση να αυξάνεται σταδιακά (μέχρι 5 mg) ανάλογα με τις ανάγκες. Η λήψη της μελατονίνης μπορεί να προκαλέσει αντίθετα αποτελέσματα, όπως διαταραχές ύπνου. Επίσης, δεν συνιστάται σε παιδιά και εφήβους. Εάν η μελατονίνη δεν αποδίδει, είναι απαραίτητο να διερευνηθούν βαθύτερα πιθανά αίτια, όπως η δυσλειτουργία των επινεφριδίων, η νυχτερινή υπογλυκαιμία, το σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας και άλλες αιτίες. Ένας ειδικός μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση και τη διαχείριση του προβλήματος.